1.2K
ຊາດລາວເປັນຊາດໜຶ່ງ ທີ່ມີວັດທະນະທໍາ ຮີດ ແລະ ຄອງປະເພນີ ອັນດີງາມ ມາແຕ່ດົນນານ; ຄໍາວ່າ “ຮີດ ແລະ ຄອງ” ທ່ານເຄີຍໄດ້ຍິນ ແລະ ເອີ້ນກັນວ່າ “ຮີດຄອງ” ສະນັ້ນ ຄຳສັບລາວ ຈະມານໍາ ທ່ານຜູ້ອ່ານມາຮູ້ຈັກ ຄວາມໝາຍ ແລະ ການຕິປະບັດ “ຮີດຄອງ” ທີ່ໄດ້ສືບທອດກັນມາ.
“ຮີດຄອງ” ແມ່ນມີຄວາມໝາຍວ່າ: “ແນວທາງການປະພຶດ ທີ່ໄດ້ສືບທອດ ກັນມານັບເປັນເວລາ ດົນນານ”, ສໍາລັບຄໍາວ່າ: “ຮີດສິບສອງຄອງສິບສີ່” ແມ່ນແນວທາງ ການປະພຶດ ທີ່ເຈົ້າຟ້າງຸ່ມ ມະຫາລາດ ໄດ້ກໍານົດ ຂຶ້ນພາຍຫຼັງທ້ອນໂຮມ ບັນດາຫົວເມືອງລາວ ເຂົ້າເປັນອານາຈັກລ້ານຊ້າງ ເພື່ອເຮັດໃຫ້ປະຊາຊົນ ທີ່ເຊື່ອຖື ຜີສາງນາງໄມ້ ແບບງົມງວາຍ ໃຫ້ຫັນມານັບຖື ສາສະໜາພຸດ ໂດຍປະຕິບັດ ຕາມແນວທາງ “ຮີດສິບ ສອງຄອງສິບສີ່” ແທນ. ຄໍາວ່າ “ຮີດ” ໝາຍເຖິງ ສິ່ງທີ່ປະພຶດມາ ແຕ່ດົນນານ; ຮີດສິບສອງ ແມ່ນບຸນປະເພນີ ຂອງພຸດທະສາສະນິກາຊົນ ທີ່ແຕກຕ່າງກັນໄປ ໃນແຕ່ລະເດືອນ ຂອງແຕ່ລະປີ ຊຶ່ງສະແດງໃຫ້ເຫັນເຖິງ ຄວາມຮູ້ບຸນຄຸນ ຕໍ່ສິ່ງສັກສິດ ທີ່ຊ່ວຍເຮັດໃຫ້ຕົນເອງ ມີຊີວິດການເປັນຢູ່ທີ່ດີ. ຄໍາວ່າ “ຄອງ” ໝາຍເຖິງ ແບບ, ແບບຢ່າງ, ປະເພນີ, ຮີດຄອງທາງພຸດທະສາສະໜາ ທີ່ປະຊາຊົນເຄີຍນັບຖື ແລະ ປະຕິບັດ ສືບທອດກັນມາ; ຮີດສິບສອງປະກອບມີ:
-
ເດືອນຈຽງ (ເດືອນໜຶ່ງ): ບຸນນິມົນພະສົງເຂົ້າກໍາ
-
ເດືອນຍີ່ (ເດືອນສອງ): ບຸນລານເຂົ້າ ຫຼື ບຸນຄຸນເຂົ້າ; ບາງທ້ອງຖິ່ນເອີ້ນວ່າ “ບຸນກອງເຂົ້າ”
-
ເດືອນສາມ: ບຸນເຂົ້າຈີ່
-
ເດືອນສີ່: ບຸນພະເວດ
-
ເດືອນຫ້າ: ບຸນສົງພະ ຫຼື ບຸນປີໃໝ່ລາວ
-
ເດືອນຫົກ: ບຸນບັ້ງໄຟ
-
ເດືອນເຈັດ: ບຸນບ້ານ ຫຼື ບຸນລ້ຽງຜີມະເຫສັກຫຼັກເມືອງ
-
ເດືອນແປດ: ບຸນເຂົ້າພັນສາ
-
ເດືອນເກົ້າ: ບຸນຫໍ່ເຂົ້າປະດັບດິນ
-
ເດືອນສິບ: ບຸນຫໍ່ເຂົ້າສະຫຼາກ
-
ເດືອນສິບເອັດ: ບຸນອອກພັນສາ
-
ເດືອນສິບສອງ: ບຸນກະຖິນ
ຄອງສິບສີ່ໝາຍເຖິງ ຂໍ້ກຳນົດ 14 ຂໍ້ ທີ່ປະຊາຊົນລາວເຮົາ ຖືເປັນທຳນຽມ ປະຕິບັດມາຕັ້ງແຕ່ດົນນານ ແລະ ໃນປັດຈຸບັນ ກໍຍັງເຊື່ອຖືຢູ່ ແຕ່ອາດຈະບໍ່ເຂັ້ມງວດ ຫຼື ບາງຂໍ້ ໃນບາງທ້ອງຖິ່ນ ກໍປ່ອຍວາງໄປແລ້ວ ຊຶ່ງປະກອບມີດັ່ງນີ້:
-
ຢ່າຢຽບເງົາຂອງພະສົງ ຫຼື ຜູ້ມີສິນບໍລິສຸດ
-
ຢ່າເອົາອາຫານເຫຼືອ ຫຼື ເງື່ອນ ໄປໃຫ້ພະສົງສັນ
-
ຢ່າເສບກາມະຄຸນ ໃນມື້ວັນສິນ, ວັນເຂົ້າພັນສາ, ວັນມາຄະບູຊາ, ວັນວິສາຂະບູຊາ ແລະ ວັນກຸດສົງການ ຢ່າງເດັດຂາດ.
-
ເມື່ອພະສົງກາຍມາ ໃຫ້ນັ່ງລົງ, ນົບມືໄຫວ້ ແລ້ວຈຶ່ງຄ່ອຍຍ່າງກາຍ ຫຼື ຈຶ່ງຄ່ອຍລົມນຳເພິ່ນ.
-
ມື້ພະສົງເຂົ້າກຳ ໃຫ້ມີດອກໄມ້ທູບທຽນ ແລະ ເຄື່ອງບໍລິຂານ ໄປທານຮ່ວມເພິ່ນ.
-
ກ່ອນຈະເຂົ້ານອນ ໃຫ້ອາບນ້ຳ ຫຼື ລ້າງຕີນເສຍກ່ອນ
-
ເມື່ອເຖິງວັນສິນດັບ-ສິນເພັງ ໃຫ້ເຮັດບຸນໃສ່ບາດ ຫຼື ນິມົນພະສົງມາສູດມຸງຄຸນເຮືອນ.
-
ເມື່ອເຖິງວັນສິນເພັງ ໃຫ້ແຕ່ງຂັນດອກໄມ້ ທູບທຽນ ໄປສົມມາ ຜົວຂອງຕົນ
-
ເມື່ອພະສົງສາມະເນນ ມາບິນທະບາດ ຢ່າໃຫ້ເພິ່ນຄອຍຖ້າ, ເວລາປ່ອນບາດຢ່າໃຫ້ ມືຊູນບາດ ຫຼື ຊູນຖືກພະສົງສາມະເນນ, ຍາມປ່ອນບາດ ຢ່າໃສ່ໝວກ, ຢ່າເອົາຜ້າປົກຫົວ, ຢ່າໃສ່ເກີບ, ຢ່າອຸ້ມເດັກນ້ອຍ, ຢ່າຖືມີດຖືພ້າ ຫຼື ຢ່າຖືອາວຸດໃດໆ.
-
ເມື່ອຮອດວັນສິນ 8 ຄ່ຳ, 14 ຫຼື 15 ຄ່ຳ ໃຫ້ພາກັນ ສົມມາກ້ອນເສົ້າ, ແມ່ຂັ້ນໄດ ແລະ ປະຕູເຮືອນ. (ປັດຈຸບັນ ຢູ່ຊົນນະບົດ ບາງບ່ອນຍັງປະຕິບັດຢູ່).
-
ກ່ອນຈະຂຶ້ນເຮືອນ ໃຫ້ລ້າງຕີນສາກ່ອນ.
-
ໃຫ້ພາກັນເຮັດຮົ້ວອ້ອມວັດ ແລະ ບ້ານເຮືອນຂອງຕົນໃຫ້ດີ.
-
ເມື່ອເຖິງລະດູການ ເກັບກ່ຽວຜົນລະປູກ ຢ່າຟ້າວກິນກ່ອນ ໃຫ້ເອົາໄປເຮັດບຸນໃຫ້ທານ ແກ່ຜູ້ມີສິນກ່ອນ ແລ້ວຈຶ່ງຄ່ອຍກິນ. (ຕົວຢ່າງ: ຍາມເຂົ້າໃໝ່ ກໍເອົາໄປບູຊາ ຫຼື ໃສ່ບາດກ່ອນ ແລ້ວຈຶ່ງຄ່ອຍກິນ).
-
ຢ່າພາກັນລັກໂລບຕາຊິງ, ຢ່າພາກັນຈ່າຍເງິນແດງ ແປງເງິນຄວ່າງ, ຢ່າກ່າວຄຳຫຍາບຊ້າ ກ້າແຂງຕໍ່ກັນແລະກັນ.